Với những tờ bạc mấy chục nghìn, ở những di tích có hàng triệu người quy tụ về mỗi mùa lễ hội, như ở Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam, tỉnh An Giang, tổng lượng tiền ủng hộ sẽ là hơn một trăm tỷ đồng; là 36 tỷ đồng, như ở lễ hội Núi Bà Đen, Tây Ninh năm 2013; là Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấy ra và rước đến đền Xa Lộc thờ vị tướng Phùng Lân Hổ thời Trần, rồi tiếp tục được rước chung quanh làng. Trong khi rước lúa trên đường làng, các trò diễn vẫn tiếp tục thực hiện tại miếu Trò để tạo không khí lễ hội. Lễ cúng thập bái thực hiện cuối cùng tại miếu Trò để kết thúc lễ hội. . Tất cả các lễ hội trên toàn Thế Giới đều mang màu sắc đặc trưng của Quốc Gia, vùng miền và hơn hết là mang màu sắc của tín ngưỡng, tâm linh. Việt Nam nói chung và miền Bắc nói riêng có những nét đặc biệt về những lễ hội. Quảng Ninh là vùng đất nổi tiếng với những Lễ hội Hạ Long mang đậm chất dân gian Bắc Bộ, giàu giá trị truyền thống và tinh hoa của đất nước. Một trong những lễ hội đặc sắc của Quảng Ninh là lễ hội Tiên Công còn gọi là lễ hội mừng thọ, được tổ chức tại vùng đảo Hà Nam TX Quảng Yên, Quảng Ninh. Đây là một lễ hội “Rước người” độc đáo, ít thấy ở các miền quê khác… Một lễ hội nên tham gia khi đi tour du lịch Hạ thuyết kể rằng, vùng đảo Hà Nam là do một số nhóm Tiên Công và dân cư từ kinh thành Thăng Long đến đây quai đê, lấn biển, tạo dựng thành. Mỗi độ xuân về, các cụ Tiên Công những người đầu tiên có công khai phá và tạo lập nên vùng đảo Hà Nam lại nhớ những buổi hội hè, đình đám chốn kinh thành xưa, nên đã vời các bô lão tuổi tác cao nhất trong làng xã “trộm” đóng y phục giống như đức vua ngồi lên võng đào, kiệu rồng để con cháu xúm lại nghinh rước lên miếu đường và bày soạn vật phẩm tế lễ. Mọi hoạt động diễn ra như thể ở triều đình với lọng che, phường nhạc bát âm, hát xướng… dần dần đã hình thành một lễ hội “Rước người” độc đáo của vùng đảo này. Còn theo các tư liệu lịch sử, thì từ thời Lý – Trần đã có một số vạn chài đến vùng đất Quảng Yên ngày nay sinh sống, họ đã dựa vào những gò đất cao trên triều để dãi chài, phơi lưới. Đến đầu thế kỷ XV, khoảng từ năm 1434 – 1500, có 6 nhóm Tiên Công và dân cư đến quai đê lấn biển, khẩn hoang đất đai trồng lúa, lập làng, tạo thành khu đảo Hà Nam. Trong đó có 17 vị Tiên Công, người quê ở phường Kim Hoa nay là phường Kim Liên, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, phía Nam thành Thăng Long nay là Hà Nội. Để tưởng nhớ công ơn các vị Tiên Công, người dân toàn xã Phong Lưu đã lập miếu thờ thập thất Tiên Công ở thôn Cẩm La để tuần rằm lễ tiết, tứ thời phụng thờ. Lễ hội Tiên Công diễn ra trong khoảng thời gian từ mùng 5 – 7 tháng Giêng. Tuy nhiên, khoảng ngày 3 – 4 tháng Giêng, vùng đảo Hà Nam đã trở nên nhộn nhịp bởi các gia đình, dòng họ làm lễ “Ra cỗ họ”. Họ làm cỗ, tổ chức tế tổ, bày tỏ lòng thành hiếu thảo đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Trong những ngày này, gia đình nào có cụ thượng thọ 80 tuổi, 90 tuổi, 100 tuổi đều có lễ vật tới từ đường cáo tiên tổ và báo cho hội đồng gia tộc biết. Các cụ thọ 80 tuổi trở lên, từ ngày đó đều được phong gọi là “Cụ Thượng” một cách cung kính. Cụ Thượng mặc áo gấm đỏ hoặc xanh thêu chữ Thọ, ngồi trên ghế bành trải nệm hoa, cạnh hương án, con cháu, họ hàng, xóm láng, bằng hữu… đến mừng, từng hàng đứng trước cụ Thượng, trịnh trọng dâng lễ, kính cẩn quỳ lạy… Sau đó mọi người cùng dự tiệc thọ với cụ Thượng và gia đình, cùng nhau ngâm thơ, hát dân ca… Quý vị khi đi du lịch Hạ Long trong thời gian này nên đến đây tham gia lễ hội Tiên Công thú vị này. Đến chiều mồng 6, các cụ Tiên Thứ Chỉ của các làng Yên Đông, Phong Cốc, Cẩm La và các dòng họ làm lễ yết tại miếu thờ. Sau đó họp bàn cắt cử cụ thể từng người tham gia lễ tế. Riêng chủ tế được bình chọn kỹ lưỡng, và thường được chọn luân phiên hàng năm giữa các thôn Yên Đông, Phong Cốc, Cẩm La, Trung Bản. Chủ tế phải là người cao tuổi, có sức khỏe, ăn ở đức độ, có uy tín với làng xã. Cũng trong chiều mồng 6, các cụ Tiên Thứ Chỉ còn điểm lại các cụ ông, cụ bà tròn 80, 90, 100 tuổi ở các làng, chọn 4 cụ Thượng tiêu biểu có sức khỏe để đắp đê tượng trưng ở cửa miếu vào ngày chính lễ hội Tiên Công mồng 7 tháng Giêng và 2 cụ Thượng đánh vật tượng trưng ở miếu Tiên Công trong nghi lễ của mồng 7 vào hội chính của lễ hội Tiên Công. Từ 5 giờ sáng, các gia đình có cụ thượng thọ bắt đầu khởi hành đoàn rước. Đi đầu đoàn rước là ba người đóng giả các chú tễu múa gậy, múa quạt làm nhiệm vụ dẹp đường, tiếp sau là đoàn trống, rồi đến hai hàng cờ ngũ sắc do các nam, nữ thanh niên điều hành đoàn rước. Sau đó đến hai hàng bát bảo, đội nhạc bát âm, những người con gái hoặc dâu hoặc cháu gái nội cụ Thượng đội hai mâm lễ vật dâng Tiên Công gồm Một mâm có chai rượu trắng, một buồng cau, một ít lá trầu, bánh dày hoặc bánh chưng, một con gà luộc hoặc thịt lợn và một đĩa muối. Một mâm ngũ quả. Kế sau hai mâm lễ vật là một hương án do 8 thanh niên khiêng, rồi đến đoàn rước chữ Thọ. Võng đào của cụ Thượng do 4 thanh niên khiêng, 1 người che lọng đi liền sau chữ Thọ. Dọc đường đi từ nhà cụ Thượng đến đền Tiên Công, các con rể của cụ Thượng dựng các quán nhỏ bên lề đường, trang trí câu đối mừng thọ, cành đào, có bàn uống nước. Khi đoàn rước cụ Thượng đi qua quán, người con rể nghênh đón mời cụ Thượng vào quán nghỉ chân và chúc thọ đoàn rước cụ Thượng đều tập trung ở trước miếu, sau khi ban tế lễ thực hiện các nghi lễ tế Tiên Công xong, các cụ Thượng được mời vào thắp hương, được cụ Tiên Chỉ đọc văn ca ngợi công lao, chúc sức khỏe, chúc gia đình, dòng họ cụ Thượng làm ăn phát đạt, gặp nhiều may mắn… Sau khi các cụ Thượng lễ Tiên Công xong, làng xã mời bốn cụ Thượng còn khỏe ra trước cửa miếu Tiên Công làm nghi lễ “vượt thổ” đắp đê. Trên con đê nhỏ được dân làng đắp tượng trưng trước cửa miếu, các cụ Thượng đắp những tảng đất đã được xẻ vuông vắn lên trên. Sau lễ này, các gia đình, làng xã mới được đào mương, bồi đê, cày cấy ruộng vườn, thậm chí những gia đình có người mất vào những ngày Tết cũng phải chờ qua lễ động thổ này mới dám tổ chức lễ tang và đào huyệt. Sau khi làm nghi lễ “động thổ” vượt thổ, các cụ Thượng tiếp tục thực hiện nghi thức “đất vật” tượng trưng. Trong tiếng reo hò, động viên của con cháu, các cụ Thượng cởi trần đóng khố vào đấu trường, cụ nào nhấc được đối phương lên khỏi mặt đất là thắng cuộc. Nghi thức đấu vật là để biểu trưng sức khỏe của những người quai đê lấn biển, lập đất, lập làng, lập nên vùng đảo Hà Nam. Người dân ở đây cũng tin rằng, với nghi thức này, các cụ sẽ ban sức khỏe cho con các nghi lễ tế tổ, nghi lễ động thổ đắp đê, nghi lễ đánh vật, các nghi thức và nghi lễ tế Tiên Công xem như được hoàn thành. Các gia đình họ tộc rước cụ Thượng về nhà, thứ tự đoàn rước như lúc rước đi. Xung quanh khu vực miếu Tiên Công, các trò chơi như đấu cờ người, chơi đu, tổ tôm điếm, chọi gà, đánh vật, hát đúm và một vài trò vui khác tiếp tục diễn ra, tạo sự nhộn nhịp cho lễ hội Tiên qua hơn 300 năm, sức sống của Lễ hội Tiên Công vẫn bền vững với các nghi lễ, nghi thức và các trò chơi dân gian được duy trì ổn định hàng năm, không bị mai một. Lễ hội Tiên Công – nét đẹp văn hóa của vùng Hà Nam từ bao đời nay ngày càng được bồi đắp để trở thành một lễ hội xuân được nhiều người mong đợi… Theo truyền thuyết, vùng đảo Hà Nam là do một số nhóm Tiên Công và dân cư từ kinh thành Thăng Long đến đây quai đê, lấn biển, tạo dựng thành. Mỗi độ xuân về, các cụ Tiên Công những người đầu tiên có công khai phá và tạo lập nên vùng đảo Hà Nam lại nhớ những buổi hội hè, đình đám chốn kinh thành xưa, nên đã vời các bô lão tuổi tác cao nhất trong làng xã "trộm" đóng y phục giống như đức vua ngồi lên võng đào, kiệu rồng để con cháu xúm lại nghinh rước lên miếu đường và bày soạn vật phẩm tế lễ. Mọi hoạt động diễn ra như thể ở triều đình với lọng che, phường nhạc bát âm, hát xướng... dần dần đã hình thành một lễ hội "Rước người" độc đáo của vùng đảo cụ thượng được con cháu rước kiệu võng đào lên miếu Tiên Công. Ảnh Đình DũngCòn theo các tư liệu lịch sử, từ thời Lý - Trần đã có một số vạn chài đến vùng đất Quảng Yên ngày nay sinh sống, họ đã dựa vào những gò đất cao trên triều để dãi chài, phơi lưới. Đến đầu thế kỷ XV, khoảng từ năm 1434 -1500, có 6 nhóm Tiên Công và dân cư đến quai đê lấn biển, khẩn hoang đất đai trồng lúa, lập làng, tạo thành khu đảo Hà Nam. Trong đó có 17 vị Tiên Công, người quê ở phường Kim Hoa nay là phường Kim Liên, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, phía Nam thành Thăng Long Hà Nội. Để tưởng nhớ công ơn các vị Tiên Công, người dân toàn xã Phong Lưu đã lập miếu thờ thập thất Tiên Công ở thôn Cẩm La để tuần rằm lễ tiết, tứ thời phụng hội Tiên Công diễn ra trong khoảng thời gian từ mùng 5-8 tháng Giêng. Tuy nhiên, khoảng ngày 3-4 tháng Giêng, vùng đảo Hà Nam đã trở nên nhộn nhịp bởi các gia đình, dòng họ làm lễ "Ra cỗ họ". Họ làm cỗ, tổ chức tế tổ, bày tỏ lòng thành hiếu thảo đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Trong những ngày này, gia đình nào có cụ thượng thọ 80 tuổi, 90 tuổi, 100 tuổi đều có lễ vật tới từ đường cáo tiên tổ và báo cho hội đồng gia tộc biết. Các cụ thọ 80 tuổi trở lên, từ ngày đó đều được phong gọi là "Cụ Thượng" một cách cung kính. Cụ Thượng mặc áo gấm đỏ hoặc xanh thêu chữ Thọ, ngồi trên ghế bành trải nệm hoa, cạnh hương án, con cháu, họ hàng, xóm láng, bằng hữu... đến mừng, từng hàng đứng trước cụ Thượng, trịnh trọng dâng lễ, kính cẩn quỳ lạy... Sau đó mọi người cùng dự tiệc thọ với cụ Thượng và gia đình, cùng nhau ngâm thơ, hát dân ca...Hình tượng con Long Mã – biểu trưng sức mạnh thần biển trong Lễ hội Tiên chiều mồng 6, các cụ Tiên Thứ Chỉ của các làng Yên Đông, Phong Cốc, Cẩm La và các dòng họ làm lễ yết tại miếu thờ. Sau đó họp bàn cắt cử cụ thể từng người tham gia lễ tế. Riêng chủ tế được bình chọn kỹ lưỡng, và thường được chọn luân phiên hàng năm giữa các thôn Yên Đông, Phong Cốc, Cẩm La, Trung Bản. Chủ tế phải là người cao tuổi, có sức khỏe, ăn ở đức độ, có uy tín với làng xã. Cũng trong chiều mồng 6, các cụ Tiên Thứ Chỉ còn điểm lại các cụ ông, cụ bà tròn 80, 90, 100 tuổi ở các làng, chọn 4 cụ Thượng tiêu biểu có sức khỏe để đắp đê tượng trưng ở cửa miếu vào ngày chính hội mồng 7 tháng Giêng và 2 cụ Thượng đánh vật tượng trưng ở miếu Tiên Công trong nghi lễ của mồng 7 vào hội chính. Từ 5 giờ sáng, các gia đình có cụ thượng thọ bắt đầu khởi hành đoàn rước. Đi đầu đoàn rước là ba người đóng giả các chú tễu múa gậy, múa quạt làm nhiệm vụ dẹp đường, tiếp sau là đoàn trống, rồi đến hai hàng cờ ngũ sắc do các nam, nữ thanh niên điều hành đoàn rước. Sau đó đến hai hàng bát bảo, đội nhạc bát âm, những người con gái hoặc dâu hoặc cháu gái nội cụ Thượng đội hai mâm lễ vật dâng Tiên Công gồm Một mâm có chai rượu trắng, một buồng cau, một ít lá trầu, bánh dày hoặc bánh chưng, một con gà luộc hoặc thịt lợn và một đĩa muối. Một mâm ngũ quả. Kế sau hai mâm lễ vật là một hương án do 8 thanh niên khiêng, rồi đến đoàn rước chữ Thọ. Võng đào của cụ Thượng do 4 thanh niên khiêng, 1 người che lọng đi liền sau chữ Thọ. Dọc đường đi từ nhà cụ Thượng đến đền Tiên Công, các con rể của cụ Thượng dựng các quán nhỏ bên lề đường, trang trí câu đối mừng thọ, cành đào, có bàn uống nước. Khi đoàn rước cụ Thượng đi qua quán, người con rể nghênh đón mời cụ Thượng vào quán nghỉ chân và chúc thọ đoàn rước cụ Thượng đều tập trung ở trước miếu, sau khi ban tế lễ thực hiện các nghi lễ tế Tiên Công xong, các cụ Thượng được mời vào thắp hương, được cụ Tiên Chỉ đọc văn ca ngợi công lao, chúc sức khỏe, chúc gia đình, dòng họ cụ Thượng làm ăn phát đạt, gặp nhiều may mắn... Sau khi các cụ Thượng lễ Tiên Công xong, làng xã mời bốn cụ Thượng còn khỏe ra trước cửa miếu Tiên Công làm nghi lễ "vượt thổ" đắp đê. Trên con đê nhỏ được dân làng đắp tượng trưng trước cửa miếu, các cụ Thượng đắp những tảng đất đã được xẻ vuông vắn lên trên. Sau lễ này, các gia đình, làng xã mới được đào mương, bồi đê, cày cấy ruộng vườn, thậm chí những gia đình có người mất vào những ngày Tết cũng phải chờ qua lễ động thổ này mới dám tổ chức lễ tang và đào khi làm nghi lễ "động thổ" vượt thổ, các cụ Thượng tiếp tục thực hiện nghi thức "đất vật" tượng trưng. Trong tiếng reo hò, động viên của con cháu, các cụ Thượng cởi trần đóng khố vào đấu trường, cụ nào nhấc được đối phương lên khỏi mặt đất là thắng cuộc. Nghi thức đấu vật là để biểu trưng sức khỏe của những người quai đê lấn biển, lập đất, lập làng, lập nên vùng đảo Hà Nam. Người dân ở đây cũng tin rằng, với nghi thức này, các cụ sẽ ban sức khỏe cho con cảnh một đoàn rước cụ thượng lên miếu Tiên các nghi lễ tế tổ, nghi lễ động thổ đắp đê, nghi lễ đánh vật, các nghi thức và nghi lễ tế Tiên Công xem như được hoàn thành. Các gia đình họ tộc rước cụ Thượng về nhà, thứ tự đoàn rước như lúc rước đi. Xung quanh khu vực miếu Tiên Công, các trò chơi như đấu cờ người, chơi đu, tổ tôm điếm, chọi gà, đánh vật, hát đúm và một vài trò vui khác tiếp tục diễn những giá trị độc đáo, đặc biệt là nghi lễ rước người sống, năm 2017, Lễ hội Tiên Công đã được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia."Từ bao đời nay, lễ hội Tiên Công là một trong những ngày hội lớn nhất của các làng đảo Hà Nam. Lễ hội không chỉ là lễ mừng thọ đơn thuần mà là dịp bày tỏ lòng biết ơn đối với bậc tiền nhân đã có công lập, giữ làng" - ông Trần Đức Thắng, Chủ tịch UBND thị xã Quảng Yên, cho hay. Sáng 28/1 tức mùng 7 tháng Giêng, tại miếu Tiên Công, xã Cẩm La, thị xã Quảng Yên Quảng Ninh đã diễn ra Lễ hội Tiên Công 2023. Đây là dịp người dân vùng đảo Hà Nam và du khách thập phương tụ hội về để tưởng nhớ công lao của các vị Tiên Công đã tìm ra nước ngọt, khai sinh ra khu vực đảo Hà Nam trù phú ngày nay. Lễ rước các cụ thượng thọ trong gia đình ra Miếu Tiên Công. Lễ hội Tiên Công cũng là dịp để con cháu mừng thọ những cụ cao tuổi với lễ rước các cụ thượng thọ lên miếu Tiên Công. Năm nay, Lễ hội Tiên Công có 202 cụ đến tuổi thượng thọ ở các tuổi 80, 90 và 100. Trong đó, có 14 cụ được gia đình, dòng họ tự tổ chức đám rước theo nghi lễ truyền thống và 1 đám rước tập thể do địa phương tổ chức, các cụ còn lại được con cháu làm lễ tạ tại miếu và tổ chức lễ mừng thọ tại gia đình. Để góp phần lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống này và tạo nguồn khuyến khích, động viên các gia đình, dòng họ tổ chức rước, thị xã Quảng Yên đã hỗ trợ mỗi đám rước tập thể 50 triệu đồng và mỗi đám rước cá nhân là 25 triệu đồng. Các cụ 80, 90 và 100 tuổi được gia đình rước bằng kiệu ra Miếu Tiên Công làm lễ tổ. Điểm nhấn chính của lễ hội là hoạt động rước các cụ thượng thọ 80, 90, 100 tuổi trở lên lên miếu Tiên Công lễ tổ vào ngày mùng 7 tháng giêng âm lịch ngày chính hội. Các đoàn rước sẽ xuất phát từ các nhà thờ tổ, con cháu đội các mâm lễ vật đi trước, mâm lễ có trầu cau, rượu, xôi, gà hoặc thủ lợn, hương án trên có kết hoa. Mỗi gia đình, dòng họ tạo thành một đám rước cá nhân hoặc đám rước tập thể. Các đám rước nhập lại khi đến gần bia Tiên Công tạo nên một không khí tưng bừng náo nhiệt nhưng rất trang trọng, thiêng liêng. Đại diện các dòng họ sẽ dâng lễ vật và tế trên bia Tiên Công. Có thể coi lễ “Rước thọ”, “rước cụ thượng” là linh hồn của Lễ hội Tiên Công, đây cũng là một nét đẹp truyền thống đặc sắc riêng có của người dân vùng đảo Hà Nam, thể hiện sự ngưỡng vọng, tôn vinh các vị Tiên công, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng cửa biển Bạch Đằng. Góp phần gìn giữ, phát huy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, truyền thống “Kính lão đắc thọ” của người Việt và đề cao tình đoàn kết dòng tộc, xóm làng. Lễ hội Tiên Công năm 2023 vào ngày chính hội có 1 đoàn rước tập thể với 11 cụ và 1 đoàn rước cá nhân 2 cụ song thọ được rước lên Miếu đường bái lạy Tiên Công. Đối với các gia đình không tổ chức đoàn rước cụ thượng về Miếu Tiên Công lễ tổ thì tổ chức đoàn chỉ đội lễ đưa cụ thượng lên miếu lễ tổ, tri ơn Tiên công. Việc duy trì lễ rước tập thể vừa góp phần giữ gìn vừa phát huy tốt nét đẹp văn hóa truyền thống, phù hợp với điều kiện ở từng xã, phường, dòng họ. Hai cụ cùng thọ 80 tuổi được gia đình, con cháu rước ra miếu Tiên Công làm lễ tổ. Ông Nguyễn Quang Dự, ở làng Yên Đông, phường Yên Hải năm nay 85 tuổi và có hơn 20 năm trực tiếp tập hợp gắn kết các gia đình, dòng tộc ở Yên Đông để tạo nên đoàn rước tập thể về miếu Tiên Công, ông Dự cho biết Ban đầu thì chúng tôi thấy vẫn còn có các gia đình điều kiện khó khăn, không có nguồn kinh phí lớn để tổ chức đoàn rước cá nhân, vì vậy Ban tổ chức lễ hội ở phường Yên Hải đã bàn bạc thống nhất hình thức tổ chức mừng thọ tập thể cho các cụ, để giữ được nét đẹp văn hóa truyền thống và tạo sự bình đẳng giữa người giàu, người nghèo, ở xa hay ở gần đều được rước về miếu Tiên Công. Được con cháu rước lên miếu Tiên Công làm lễ, cụ ông Lê Đức Quyến 80 tuổi ở thôn Cẩm Liên, xã Cẩm La chia sẻ "Tôi được tiên tổ phù hộ, ban cho sức khỏe, giờ được các con cháu đưa lên bái đường Tiên Công tôi thấy rất phấn khởi và vui sướng." Anh Lê Đức Lương, con trai cụ Lê Đức Quyến cho biết "Năm nay bố tôi được thọ tuổi vàng, tuổi ngọc, con cháu đều tập trung về nhà thờ họ, chuẩn bị đồ lễ và đưa rước bố tôi lên miếu Tiên Công lễ tiên tổ. Gia đình chúng tôi rất hạnh phúc, các con cháu nội, ngoại hai bên, các bạn bè đều đến chia vui. Mong muốn sao cho bố tôi sống khỏe, sống thọ." Cùng chung niềm vui được con cháu rước lên miếu đường làm lễ tổ, cụ bà Lê Thị Dính, ở khu 6, phường Phong Cốc phấn khởi cho biết Năm nay tôi 80 tuổi, các con cháu, anh em người thân trong gia đình họ tộc đều đến chia vui, chúc thọ. Về lễ tổ tôi chỉ cầu mong sao các con, các cháu thêm đoàn kết thuận hòa, làm ăn tấn tới. Bản thân tôi có được sức khỏe, sống vui, sống thọ cùng con cháu, để đến khi tròn tuổi 90 tôi lại được các con, các cháu đưa rước lên miếu Tiên Công. Lễ hội Tiên Công với những nét đặc sắc, độc đáo trong cả phần lễ và phần hội, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng động, sinh hoạt tâm linh, giáo dục truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”; nhu cầu vui chơi giải trí của nhân dân dịp đầu xuân, đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, có sức lan tỏa rộng lớn trong cộng đồng nhân dân và du khách. Lễ hội đã và đang tiếp tục được nhân dân, chính quyền địa phương lưu giữ, bảo tồn, phát huy tốt. Trong khuôn khổ của Lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa, các trò chơi dân gian đặc sắc như chơi đu, chọi gà, tổ tôm điếm, hát đúm, đấu bóng chuyền hơi... Điều này đã thu hút ngày càng đông nhân dân, du khách về dự Lễ hội. Trong khuôn khổ của Lễ hội có các hoạt động văn hóa đặc sắc như hát quan họ trên hồ trước miếu Tiên Công. Lễ hội Tiên Công được kéo dài từ ngày mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng, chính hội sẽ được tổ chức vào ngày mùng 7 tháng Giêng hằng năm. Theo BaonhandanTin cùng chuyên mụcĐặc sắc Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa BìnhChiêm Hóa tổ chức Lễ hội Lồng Tông tôn vinh giá trị văn hóa truyền thốngLễ hội đua thuyền truyền thống trên sông ĐàLễ hội Tịch điền Đọi Sơn Xuân Quý Mão 2023 1. Thời gian diễn ra và ý nghĩa lễ hội Tiên CôngLễ hội Tiên Công hay còn gọi là lễ “rước người”, vốn là một lễ hội độc đáo và được tổ chức quy mô trên địa bàn thị xã Quảng Yên. Lễ hội diễn ra từ ngày mùng 5 – 7 tháng giêng âm lịch để tưởng nhớ các vị Tiên Công đã khai khẩn, lập nên hòn đảo Hà Nam, Quảng Yên trù phú hôm nay. Lễ hội Tiên Công2. Truyền thuyết về lễ hội Tiên CôngTheo truyền thuyết xưaTruyền thuyết kể rằng, vùng đảo Hà Nam là do một số nhóm Tiên Công và dân cư từ kinh thành Thăng Long đến đây quai đê, lấn biển, tạo dựng thành. Mỗi độ xuân về, các cụ Tiên Công những người đầu tiên có công khai phá và tạo lập nên vùng đảo Hà Nam lại nhớ những buổi hội hè, đình đám chốn kinh thành xưa, nên đã mời các bô lão tuổi tác cao nhất trong làng xã “trộm” đóng y phục giống như đức vua ngồi lên võng đào, kiệu rồng để con cháu xúm lại nghinh rước lên miếu đường và bày soạn vật phẩm tế lễ. Mọi hoạt động diễn ra như thể ở triều đình với lọng che, phường nhạc bát âm, hát xướng… dần dần đã hình thành một lễ hội “Rước người” độc đáo của vùng đảo lễ đi kèm cùng đoàn rước cụ Thượng lên miếu Tiên CôngTheo các tư liệu lịch sửCòn theo các tư liệu lịch sử, thì từ thời Lý – Trần đã có một số vạn chài đến vùng đất Quảng Yên ngày nay sinh sống, họ đã dựa vào những gò đất cao trên triều để dãi chài, phơi lưới. Đến đầu thế kỷ XV, khoảng từ năm 1434 – 1500, có 6 nhóm Tiên Công và dân cư đến quai đê lấn biển, khẩn hoang đất đai trồng lúa, lập làng, tạo thành khu đảo Hà Nam. Trong đó có 17 vị Tiên Công, người quê ở phường Kim Hoa nay là phường Kim Liên, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, phía Nam thành Thăng Long nay là Hà Nội. Để tưởng nhớ công ơn các vị Tiên Công, người dân toàn xã Phong Lưu đã lập miếu thờ thập thất Tiên Công ở thôn Cẩm La để tuần rằm lễ tiết, tứ thời phụng qua nhiều trăm năm theo lịch sử dân tộc, lễ hội Tiên Công vẫn giữ nguyên sắc độc đáo của một lễ hội cổ xưa thế kỷ XV. Năm 1990, lễ hội Tiên Công đã được Nhà nước xếp hạng di tích đặc biệt cấp quốc rước linh đình từ đầu ngõ đến trước cửa Miếu Tiên Công3. Lễ hội Tiên CôngPhần LễMở đầu Lễ hội Tiên Công là lễ “Ra cỗ họ” hay còn gọi là “Lễ tế Tổ” được các dòng họ Tiên Công tổ chức vào ngày mùng 4 tháng giêng âm lịch hằng năm, đây là nghi lễ lớn nhất ở các từ đường thờ tiên công trong năm. Ngày mùng 4 tháng giêng, gia đình cụ thượng có lễ vật đến từ đường họ nội và họ ngoại để kính cáo với tiên công và tổ tiên đã ban phúc ấm cho cụ thượng được lên chiếu thọ. Đồng thời, kính báo cho hội đồng gia tộc năm nay cụ được thượng thọ và mời hội đồng gia tộc đến nhà dự lễ mừng thọ. Lễ “Ra cỗ họ” là lễ cầu mong tiên công và tổ tiên phù hộ cho cháu, con một năm mới an khang thịnh vượng; vừa là lễ cúng tiễn tiên công, tổ tiên ở từ đường họ theo thuần phong mỹ tục của người dân địa phương và cũng là ngày hội của dòng nhạc bát âm cùng đoàn rước lễ từ ngõ vào tận trong Miếu Tiên CôngNgày mùng 5 tháng giêng, con cháu trong gia đình có cha mẹ thượng thọ chuẩn bị trang trí khuôn viên gia đình theo nghi lễ truyền thống mừng thọ; chuẩn bị trang phục áo gấm, khăn thêu chữ thọ, gậy thọ cho cha mẹ, chuẩn bị bàn ghế, cỗ bàn để ngày hôm sau, mùng 6 tháng giêng làm lễ mừng thọ cho cụ thượng tại gia đình như một ngày hội đoàn mùng 6 tháng giêng, các gia đình không tổ chức đoàn rước cụ thượng về miếu Tiên Công lễ tổ thì tổ chức đoàn chỉ đội lễ đưa cụ thượng lên miếu lễ tổ, truy ơn tiên công. Những gia đình có cha mẹ thượng thọ có điều kiện sẽ cùng dòng họ và làng xóm tổ chức đoàn rước cụ thượng bằng võng đào về miếu Tiên Công lễ tổ, gọi là nghi lễ “Rước thọ” “Rước người” cùng với công tác chuẩn bị lễ vật và các đồ nghi trượng, trang phục, đội nhạc lễ, kiệu võng đào cho đoàn rước được chuẩn bị từ hàng tháng trước khi diễn ra lễ cảnh lễ rước tại lễ hội Tiên Công Quảng YênLễ hội Tiên Công đông vui và rực rỡ nhất là ngày chính hội mùng 7 tháng giêng với nghi lễ “Rước người” độc đáo nhất trong cả nước, thể hiện sự ngưỡng vọng, tôn vinh các tiên công, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng cửa biển Bạch hội Tiên Công tổ chức thức đón nhận Bằng ghi danh Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc giaPhần HộiNgoài phần lễ độc đáo, phần hội cũng vô cùng phong phú và đặc sắc với nhiều hoạt động văn hóa, các trò chơi dân gian Chơi đu, chọi gà, cờ người, tổ tôm điếm, hát đúm, đấu vật, đắp đê… Trong đó, đặc biệt là nghi thức cụ thượng đắp đê và đấu vật mở đầu cho lễ trống Lân rộn rãNgày xưa, khi các cụ thượng lễ tiên công xong, hàng xã mời hai cụ thượng còn khoẻ ra trước cửa miếu tiên công làm nghi lễ đắp đê. Dân làng đã đắp sẵn một con đê nhỏ tượng trưng ở trước cửa miếu Tiên Công. Chuẩn bị những hòn đất đã được xẻ vuông vắn để các cụ thượng đắp lên con đê. Nghi lễ này còn gọi là lễ động thổ. Sau nghi lễ này, các gia đình, làng xã mới được đào mương, bồi trúc đê điều, cày cấy. Trước đây, những gia đình có người mất vào những ngày Tết cũng phải chờ qua lễ động thổ này mới được tổ chức lễ tang và đào huyệt. Nếu ai vi phạm, trong năm đó các làng, xã xảy ra việc gì, thì hàng tổng sẽ bắt phạt đấu cờ TướngSau nghi lễ động thổ, các cụ thượng tiếp tục thực hiện nghi thức đấu vật. Hai cụ thượng chỉ làm động tác quấn chỉ đi mấy vòng rồi ôm nhau quay một hai vòng, cụ nào khoẻ nhấc bổng cụ thượng kia lên khỏi mặt đất là cụ ấy thắng cuộc. Nghi lễ đắp đê và đấu vật của cụ thượng mang ý nghĩa nhắc nhở, giáo dục con cháu rèn luyện sức khỏe, đắp đê, làm thủy lợi, chống chọi với mưa bão, triều dâng bảo vệ xóm làng và từ đường hương hỏa của tổ giờ ngọ ngày chính hội, đoàn tế đại diện Tứ xã tổ chức “Tế giã”, kết thúc lễ hội. Mọi người ra về, hẹn mùa hội năm sau…Hát chuyền trong lễ hội Tiên CôngLễ hội Tiên Công với những nét đặc sắc, độc đáo trong cả phần lễ và phần hội, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng động, sinh hoạt tâm linh, giáo dục truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”; nhu cầu vui chơi giải trí của nhân dân dịp đầu xuân, đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể có sức lan tỏa rộng lớn trong cộng đồng nhân dân và du khách. Lễ hội Tiên Công cũng là dịp để con cháu mừng thọ những cụ cao tuổi với lễ rước các cụ thượng thọ lên miếu Tiên Công. Năm nay, Lễ hội Tiên Công có 202 cụ đến tuổi thượng thọ ở các tuổi 80, 90 và 100. Trong đó, có 14 cụ được gia đình, dòng họ tự tổ chức đám rước theo nghi lễ truyền thống và 1 đám rước tập thể do địa phương tổ chức, các cụ còn lại được con cháu làm lễ tạ tại miếu và tổ chức lễ mừng thọ tại gia đình. Để góp phần lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống này và tạo nguồn khuyến khích, động viên các gia đình, dòng họ tổ chức rước, thị xã Quảng Yên đã hỗ trợ mỗi đám rước tập thể 50 triệu đồng và mỗi đám rước cá nhân là 25 triệu đồng. Các cụ 80, 90 và 100 tuổi được gia đình rước bằng kiệu ra Miếu Tiên Công làm lễ tổ. Điểm nhấn chính của lễ hội là hoạt động rước các cụ thượng thọ 80, 90, 100 tuổi trở lên lên miếu Tiên Công lễ tổ vào ngày mùng 7 tháng giêng âm lịch ngày chính hội. Các đoàn rước sẽ xuất phát từ các nhà thờ tổ, con cháu đội các mâm lễ vật đi trước, mâm lễ có trầu cau, rượu, xôi, gà hoặc thủ lợn, hương án trên có kết hoa. Mỗi gia đình, dòng họ tạo thành một đám rước cá nhân hoặc đám rước tập thể. Các đám rước nhập lại khi đến gần bia Tiên Công tạo nên một không khí tưng bừng náo nhiệt nhưng rất trang trọng, thiêng liêng. Đại diện các dòng họ sẽ dâng lễ vật và tế trên bia Tiên Công. Có thể coi lễ “Rước thọ”, “rước cụ thượng” là linh hồn của Lễ hội Tiên Công, đây cũng là một nét đẹp truyền thống đặc sắc riêng có của người dân vùng đảo Hà Nam, thể hiện sự ngưỡng vọng, tôn vinh các vị Tiên công, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng cửa biển Bạch Đằng. Góp phần gìn giữ, phát huy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, truyền thống “Kính lão đắc thọ” của người Việt và đề cao tình đoàn kết dòng tộc, xóm làng. Lễ hội Tiên Công năm 2023 vào ngày chính hội có 1 đoàn rước tập thể với 11 cụ và 1 đoàn rước cá nhân 2 cụ song thọ được rước lên Miếu đường bái lạy Tiên Công. Đối với các gia đình không tổ chức đoàn rước cụ thượng về Miếu Tiên Công lễ tổ thì tổ chức đoàn chỉ đội lễ đưa cụ thượng lên miếu lễ tổ, tri ơn Tiên công. Việc duy trì lễ rước tập thể vừa góp phần giữ gìn vừa phát huy tốt nét đẹp văn hóa truyền thống, phù hợp với điều kiện ở từng xã, phường, dòng họ. Hai cụ cùng thọ 80 tuổi được gia đình, con cháu rước ra miếu Tiên Công làm lễ tổ. Ông Nguyễn Quang Dự, ở làng Yên Đông, phường Yên Hải năm nay 85 tuổi và có hơn 20 năm trực tiếp tập hợp gắn kết các gia đình, dòng tộc ở Yên Đông để tạo nên đoàn rước tập thể về miếu Tiên Công, ông Dự cho biết Ban đầu thì chúng tôi thấy vẫn còn có các gia đình điều kiện khó khăn, không có nguồn kinh phí lớn để tổ chức đoàn rước cá nhân, vì vậy Ban tổ chức lễ hội ở phường Yên Hải đã bàn bạc thống nhất hình thức tổ chức mừng thọ tập thể cho các cụ, để giữ được nét đẹp văn hóa truyền thống và tạo sự bình đẳng giữa người giàu, người nghèo, ở xa hay ở gần đều được rước về miếu Tiên Công. Được con cháu rước lên miếu Tiên Công làm lễ, cụ ông Lê Đức Quyến 80 tuổi ở thôn Cẩm Liên, xã Cẩm La chia sẻ "Tôi được tiên tổ phù hộ, ban cho sức khỏe, giờ được các con cháu đưa lên bái đường Tiên Công tôi thấy rất phấn khởi và vui sướng." Anh Lê Đức Lương, con trai cụ Lê Đức Quyến cho biết "Năm nay bố tôi được thọ tuổi vàng, tuổi ngọc, con cháu đều tập trung về nhà thờ họ, chuẩn bị đồ lễ và đưa rước bố tôi lên miếu Tiên Công lễ tiên tổ. Gia đình chúng tôi rất hạnh phúc, các con cháu nội, ngoại hai bên, các bạn bè đều đến chia vui. Mong muốn sao cho bố tôi sống khỏe, sống thọ." Cùng chung niềm vui được con cháu rước lên miếu đường làm lễ tổ, cụ bà Lê Thị Dính, ở khu 6, phường Phong Cốc phấn khởi cho biết Năm nay tôi 80 tuổi, các con cháu, anh em người thân trong gia đình họ tộc đều đến chia vui, chúc thọ. Về lễ tổ tôi chỉ cầu mong sao các con, các cháu thêm đoàn kết thuận hòa, làm ăn tấn tới. Bản thân tôi có được sức khỏe, sống vui, sống thọ cùng con cháu, để đến khi tròn tuổi 90 tôi lại được các con, các cháu đưa rước lên miếu Tiên Công. Lễ hội Tiên Công với những nét đặc sắc, độc đáo trong cả phần lễ và phần hội, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng động, sinh hoạt tâm linh, giáo dục truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”; nhu cầu vui chơi giải trí của nhân dân dịp đầu xuân, đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, có sức lan tỏa rộng lớn trong cộng đồng nhân dân và du khách. Lễ hội đã và đang tiếp tục được nhân dân, chính quyền địa phương lưu giữ, bảo tồn, phát huy tốt. Trong khuôn khổ của Lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa, các trò chơi dân gian đặc sắc như chơi đu, chọi gà, tổ tôm điếm, hát đúm, đấu bóng chuyền hơi... Điều này đã thu hút ngày càng đông nhân dân, du khách về dự Lễ hội. Trong khuôn khổ của Lễ hội có các hoạt động văn hóa đặc sắc như hát quan họ trên hồ trước miếu Tiên Công. Lễ hội Tiên Công được kéo dài từ ngày mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng, chính hội sẽ được tổ chức vào ngày mùng 7 tháng Giêng hằng năm.

lễ hội miếu tiên công